مفهوم مرخصی
همه ما برای انجام کارهای روزمره، وقت و انرژی زیادی صرف می‌کنیم. اما در کنار کار، استراحت و رسیدگی به امور شخصی نیز ضروری است. به همین دلیل، یکی از حقوق مهم کارگران، امکان استفاده از مرخصی است. اما چطور می‌توان تشخیص داد که در چه شرایطی باید از کدام نوع مرخصی استفاده کرد؟ در این پادکست قصد داریم مفهوم مرخصی و انواع آن را طبق قانون کار بررسی کنیم. پس همراه نخبه حساب باشید تا اطلاعات مفیدی در این زمینه کسب کنید.
مفهوم مرخصی چیست؟
همان‌طور که در کتاب «ایستگاه پایانی حقوق و دستمزد» به آن اشاره شده، مرخصی یک حق قانونی برای هر کارگر است. به زبان ساده، مرخصی یعنی مدتی که کارگر به‌طور موقت در محل کار حضور ندارد، اما همچنان جایگاه شغلی او حفظ می‌شود.
کارگر با علم به اینکه روند کار در سازمان ادامه دارد، درخواست مرخصی می‌دهد تا مدتی را به استراحت، درمان یا امور شخصی خود بپردازد. این بازه زمانی می‌تواند به‌صورت ساعتی، روزانه یا حتی در مواردی طولانی‌تر باشد.
نحوه استفاده از مرخصی
برای دریافت مرخصی، کارگر باید از قبل با مدیر یا مسئول مربوطه هماهنگ کند. در واقع، گرفتن مرخصی بدون اطلاع قبلی امکان‌پذیر نیست. البته اگر کارفرما بدون دلیل موجه مانع استفاده از این حق شود، کارگر می‌تواند موضوع را از طریق مراجع حل اختلاف پیگیری کند.
انواع مرخصی در قانون کار
بر اساس قانون کار، مرخصی‌ها به چهار دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- مرخصی استحقاقی
- مرخصی استعلاجی
- مرخصی بدون حقوق
- مرخصی زایمان
در ادامه، هر یک از این موارد را بررسی می‌کنیم.
مرخصی استحقاقی
همان‌طور که از نامش پیداست، این نوع مرخصی یکی از حقوق مسلم هر کارگر محسوب می‌شود. هر کارگر در طول سال حق دارد از ۲۶ روز مرخصی استفاده کند که با احتساب ۴ روز جمعه در هر ماه، این میزان به ۳۰ روز می‌رسد.
در مدت این مرخصی، کارفرما موظف است حقوق و مزایای کارگر را پرداخت کند و نمی‌تواند او را از این حق محروم کند.
نکته: مرخصی ساعتی نیز در دسته مرخصی استحقاقی قرار دارد. اگر کارگری در طول ماه ۸ ساعت مرخصی ساعتی بگیرد، این میزان معادل یک روز مرخصی استحقاقی از مجموع روزهای او کم خواهد شد.
مرخصی استعلاجی
این نوع مرخصی زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که کارگر بیمار شده و نیاز به درمان دارد. برخلاف مرخصی استحقاقی، این نوع مرخصی، مدت‌زمان مشخصی ندارد و میزان آن را پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی تعیین می‌کند.
یکی از نکات مهم درباره این نوع مرخصی این است که مدت‌زمان آن جزو سابقه کار و بازنشستگی کارگر محسوب می‌شود و از سوابق او کسر نخواهد شد.
حداکثر مدت مرخصی استعلاجی در حالت عادی ۴ ماه است، اما اگر پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی تأیید کند، امکان تمدید آن تا یک سال نیز وجود دارد. در صورتی که بیماری کارگر ادامه پیدا کند یا او به یک بیماری صعب‌العلاج مبتلا شود، سازمان تأمین اجتماعی می‌تواند او را بازنشسته کند.
مرخصی بدون حقوق
گاهی اوقات ممکن است کارگر به دلایل مختلف، مثل ادامه تحصیل یا انجام خدمت سربازی، نیاز به مرخصی داشته باشد اما نخواهد از کار خود استعفا دهد. در چنین شرایطی، او می‌تواند از مرخصی بدون حقوق استفاده کند.
در این مدت، قرارداد کاری کارگر به حالت تعلیق درمی‌آید و او حقوقی دریافت نمی‌کند. اما پس از پایان دوره مرخصی، می‌تواند به کار خود در همان سازمان بازگردد.
حداکثر مدت این مرخصی ۲ سال است که در صورت ادامه تحصیل، می‌توان آن را تا ۲ سال دیگر تمدید کرد. انواعی از این مرخصی شامل مرخصی تحصیلی، مرخصی حج و مرخصی نظام وظیفه می‌شود که شرایط آن باید با توافق کارگر و کارفرما تعیین شود.
مرخصی زایمان
این نوع مرخصی برای حمایت از زنان باردار شاغل در نظر گرفته شده و مدت آن ۹ ماه است. کارفرما موظف است حقوق این مدت را مطابق قانون پرداخت کند و پس از پایان مرخصی، کارگر می‌تواند بدون هیچ مانعی در همان سمت قبلی خود مشغول به کار شود.
نکته: علاوه بر مادران، پدران نیز می‌توانند از ۲ هفته مرخصی اجباری پس از تولد فرزندشان استفاده کنند. این مرخصی همراه با پرداخت حقوق و مزایا خواهد بود.
نتیجه‌گیری
در این پادکست، با مفهوم مرخصی و انواع آن آشنا شدیم. بر اساس قانون، چهار نوع مرخصی اصلی وجود دارد: استحقاقی، استعلاجی، بدون حقوق و زایمان. هر کدام از این مرخصی‌ها شرایط خاص خود را دارند که بسته به نیاز کارگر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
با آگاهی از این حقوق، می‌توانید در مواقع لزوم به‌درستی از مرخصی خود استفاده کنید.
