انواع مالیات 

 راهنمای جامع و کاربردی مالیات به زبان ساده برای افراد و کسب و کارها

در دنیای امروز، مالیات به عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد هر کشور شناخته می‌شود. نظام مالیاتی نقش کلیدی در تامین منابع درآمدی دولت و ارائه خدمات رفاهی به شهروندان ایفا می‌کند. آشنایی با انواع مالیات و نحوه عملکرد آنها برای هر فرد و کسب و کاری ضروری است. در این مقاله قصد داریم به بررسی انواع مالیات بپردازیم.

انواع مالیات

به طور کلی، مالیات‌ها در ایران به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شوند:

در ادامه بخوانید: تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم چیست؟

الف. مالیات‌های مستقیم:

این نوع مالیات به طور مستقیم از دارایی یا درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی دریافت می‌شود. مهمترین انواع مالیات‌های مستقیم در ایران عبارتند از:

مالیات بر درآمد: این مالیات بر اساس سود یا منفعت حاصل از فعالیت‌های اقتصادی، به اشخاص حقیقی و حقوقی تعلق می‌گیرد. نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی بر اساس پله‌های درآمدی و برای اشخاص حقوقی به طور معمول 25% است.

زیرمجموعه‌های مالیات بر درآمد:

انواع مالیات بر درآمد املاک:

مالیات بر درآمد املاک، مالیاتی است که به ازای درآمد حاصل از املاک، به دو صورت زیر دریافت می‌شود:

مالیات نقل و انتقال املاک: این مالیات در زمان خرید و فروش ملک، 5 درصد از ارزش معاملاتی آن دریافت می‌شود.

مالیات اجاره املاک: این مالیات از درآمد اجاره املاک کسر می‌شود.

میزان مالیات اجاره املاک 25 درصد است، اما صاحبخانه می‌تواند 25 درصد از این مالیات را به عنوان هزینه‌های استهلاک و نگهداری ملک از مستاجر دریافت کند.

2-مالیات بر درآمد کشاورزی:

در ایران، در حال حاضر تمامی درآمدهای ناشی از فعالیت‌های کشاورزی، از جمله زراعت، باغداری، دامپروری، پرورش طیور و زنبور عسل، صیادی و ماهیگیری معاف از مالیات هستند.

هدف از این معافیت، حمایت از بخش کشاورزی و تشویق به رونق تولید در این بخش است.

البته در نظر داشته باشید که معافیت مالیاتی شامل نقل و انتقال زمین‌های کشاورزی نمی‌شود. در زمان فروش زمین کشاورزی، باید 5 درصد از ارزش معاملاتی آن به عنوان مالیات به دولت پرداخت شود.

3-مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی:

مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، نوعی مالیات مستقیم است که از سود یا درآمد سالانه شرکت‌ها، مؤسسات و سایر اشخاص حقوقی که در ایران فعالیت می‌کنند، اخذ می‌شود.

نرخ این مالیات در حال حاضر 25 درصد است و برای تمامی اشخاص حقوقی، صرف نظر از میزان درآمد آنها، یکسان اعمال می‌شود.

مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی بر اساس سود حسابرسی شده اشخاص حقوقی محاسبه می‌شود.

اشخاص حقوقی موظف هستند که در موعد مقرر، اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه و درآمد و هزینه‌های خود را در آن درج کنند.

سازمان امور مالیاتی پس از بررسی اظهارنامه، میزان مالیات قابل پرداخت را به شخص حقوقی ابلاغ می‌کند.

اشخاص حقوقی مکلف هستند که مالیات خود را در موعد مقرر به حساب اداره مالیات واریز کنند.

4-مالیات بر درآمد مشاغل:

مالیات بر درآمد مشاغل، نوعی مالیات مستقیم است که از سود یا درآمد سالانه صاحبان مشاغل و فعالیت‌های تجاری، اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی، اخذ می‌شود.

این مالیات شامل تمامی مشاغل می‌شود، به جز مشاغل کشاورزی که در حال حاضر معاف از مالیات هستند.

نرخ مالیات بر درآمد مشاغل به صورت پلکانی و بر اساس میزان درآمد سالانه محاسبه می‌شود.

برای محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل، مودیان باید در موعد مقرر، اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه و درآمد و هزینه‌های خود را در آن درج کنند.

سازمان امور مالیاتی پس از بررسی اظهارنامه، میزان مالیات قابل پرداخت را به مودی ابلاغ می‌کند.

مودیان مکلف هستند که مالیات خود را در موعد مقرر به حساب اداره مالیات واریز کنند.

5-مالیات بر درآمد حقوق:

مالیات بر درآمد حقوق، مالیاتی است که به ازای حقوق و دستمزد دریافتی توسط کارمندان از کارفرما کسر و به دولت پرداخت می‌شود.

میزان این مالیات به نرخ حقوق، تاهل یا مجرد بودن، تعداد فرزند و … بستگی دارد.

سازمان امور مالیاتی هر سال نرخ مالیات حقوق را تعیین و ابلاغ می‌کند. کارفرمایان مکلف هستند که مالیات حقوق کارمندان خود را مطابق با این نرخ‌ها از حقوق آنها کسر و به حساب اداره مالیات واریز کنند.

6-مالیات بر درآمد اتفاقی:

مالیات بر درآمد اتفاقی، نوعی مالیات مستقیم است که از درآمدهای غیرمنتظره و غیرمعمول اشخاص حقیقی و حقوقی اخذ می‌شود. این نوع درآمدها در جریان فعالیت‌های عادی و روزمره اشخاص به دست نمی‌آیند و ممکن است فقط یک بار در طول زندگی یک شخص کسب شوند.

مصادیق درآمد اتفاقی در قانون مالیات‌های مستقیم به تفصیل ذکر شده است و از جمله موارد زیر را شامل می‌شود:

جایزه‌ها: مانند جایزه بخت‌الشرط، جوایز مسابقات ورزشی و فرهنگی، و …

هدایا: به جز هدایایی که از بستگان نزدیک دریافت می‌شود.

ارثیه: به جز ماترک مربوط به همسر و فرزندان.

صلح و هبه: در مواردی که صلح یا هبه به صورت بلاعوض و یا با قیمتی کمتر از ارزش واقعی انجام شود.

فروغ فلزات گرانبها: مانند طلا و نقره به شرطی که از استخراج معدن یا فروش اشیاء عتیقه به دست نیامده باشد.

درآمد حاصل از اموال یابنده: مانند اشیاء پیدا شده.

مالیات بر دارایی:

این مالیات بر دارایی‌های اشخاص حقیقی و حقوقی مانند املاک و مستغلات، خودرو، سپرده‌های بانکی و سهام شرکت‌ها تعلق می‌گیرد. نرخ مالیات بر دارایی برای هر نوع دارایی به طور جداگانه تعیین می‌شود.

-1مالیات بر ارث: این مالیات بر دارایی‌هایی که از طریق وراثت به اشخاص منتقل می‌شود، تعلق می‌گیرد. نرخ مالیات بر ارث بر اساس میزان سهم الارث و درجه قرابت وراث به متوفی تعیین می‌شود.

2-مالیات حق تمبر:

مالیات حق تمبر، نوعی مالیات غیرمستقیم است که به ازای الصاق یا ابطال تمبر بر روی اسناد و اوراق بهادار، از جمله اسناد رسمی، قراردادها، اوراق قضایی، و … اخذ می‌شود.

هدف از وضع این مالیات، تأمین بخشی از درآمدهای دولت و جلوگیری از جعل اسناد و اوراق بهادار است.

نرخ مالیات حق تمبر برای هر نوع سند یا اوراق بهادار به طور جداگانه در قانون مالیات‌های مستقیم تعیین شده است.

مصادیق اسناد و اوراق مشمول مالیات حق تمبر در این قانون به تفصیل ذکر شده است.

نحوه پرداخت مالیات حق تمبر:

مالیات حق تمبر به دو صورت نقدی و اعتباری پرداخت می‌شود.

ب. مالیات‌های غیرمستقیم:

این نوع مالیات به طور غیرمستقیم از طریق مصرف کنندگان دریافت می‌شود. به این معنا که افراد هنگام خرید کالا و خدمات، به طور ناخودآگاه درصدی از قیمت آنها را به عنوان مالیات به دولت پرداخت می‌کنند. مهمترین انواع مالیات‌های غیرمستقیم عبارتند از:

1-مالیات بر مصرف و فروش:

مالیات بر مصرف و فروش، نوعی مالیات غیرمستقیم است که به طور کلی بر ارزش نهایی کالاها و خدمات در زمان فروش به مصرف‌کننده نهایی تعلق می‌گیرد.

این مالیات توسط فروشندگان از خریداران دریافت و به دولت پرداخت می‌شود.

هدف از وضع مالیات بر مصرف و فروش، تأمین بخشی از درآمدهای دولت، تنظیم بازار و توزیع عادلانه ثروت است.

نرخ مالیات بر مصرف و فروش در ایران  10درصد است،

اما در مورد برخی کالاها و خدمات، مانند مواد غذایی ضروری، دارو، و … نرخ این مالیات به صورت کاهش یافته یا صفر در نظر گرفته می‌شود.

2- انواع مالیات بر واردات:

مالیات بر واردات، نوعی مالیات غیرمستقیم است که به ازای واردات کالا به داخل کشور از واردکنندگان اخذ می‌شود.

هدف از وضع این مالیات، حمایت از تولید داخلی، تنظیم بازار، و ایجاد درآمد برای دولت است.

نرخ مالیات بر واردات برای هر نوع کالا به طور جداگانه در تعرفه گمرکی کشور تعیین می‌شود.

عوامل مختلفی مانند نوع کالا، کشور مبدا، و … در تعیین نرخ مالیات بر واردات نقش دارند.

جمع بندی:

انواع مالیات نقش مهمی در تامین منابع درآمدی دولت و ارائه خدمات رفاهی به شهروندان ایفا می‌کند. آشنایی با انواع مالیات و نحوه عملکرد آنها برای هر فرد و کسب و کاری در ایران ضروری است. در این مقاله به طور جامع و کاربردی به بررسی انواع مالیات ، زیرمجموعه‌ها و توضیحات مربوط به هر کدام پرداختیم و سعی شده است تا اطلاعاتی جامع و کاربردی در خصوص مالیات ارائه شود. با این حال، قوانین و مقررات مالیاتی به طور مداوم در حال تغییر هستندبه همین جهت در صورت بروز هرگونه تغییر در مالیات ها این مقاله بروز رسانی خواهد شد و در مقال های بعدی هر یک از انواع مالیات ها با مثال های متعدد تشریح خواهد شد.