پنج مبنای حسابداری

مبناهای حسابداری، چارچوب‌هایی هستند که بر اساس آن‌ها معاملات مالی یک دستگاه یا یک سازمان شناسایی، اندازه گیری و ثبت می‌شوند. انتخاب مبنای مناسب تاثیر مستقیمی بر اطلاعات مالی ارائه شده و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی دارد.

در این پادکست به بررسی پنج مبنای حسابداری به همراه تفاوت‌ها و ویژگی‌های آن‌ها خواهیم پرداخت.‌

تعریف مبنای حسابداری

به صورت کلی زمان شناسایی درآمدها و هزینه‌ها و ثبت آن‌ها در دفاتر حسابداری را مبنای حسابداری می‌نامند.

انواع مبناهای حسابداری

1- مبنای نقدی کامل

در این مبنا، درآمدها زمانی شناسایی و در دفاتر حسابداری ثبت می‌شوند که وجوه آن دریافت شود و هزینه‌ها زمانی شناسایی و در دفاتر حسابداری ثبت می‌شوند که وجوه آن پرداخت شود؛

به عبارتی در سیستم ثبت دوطرفه این مبنا، یک طرف آن (بدهکار یا بستانکار) حساب بانک خواهد بود. بنابراین در این مبنا حساب بدهکاران (حسابهای دریافتنی) و بستانکاران (حسابهای پرداختنی) وجود ندارد.

2- مبنای تعهدی کامل

در ابن مبنا، درآمدها زمانی شناسایی و در دفاتر مالی ثبت می‌شوند که تحصیل یا تحقق پیدا کنند بدون توجه به زمان دریافت وجه نقد و هزینه‌ها زمانی شناسایی و در دفاتر مالی ثبت می‌شوند که ایجاد یا تحمل شوند بدون توجه به زمان پرداخت وجه.

لازم به ذکر است که سیستم ثبت دوطرفه این مبنا بر خلاف مبنای نقدی کامل، از حسابهای بدهکاران (حسابهای دریافتنی) و بستانکاران (حسابهای پرداختنی) بهره می‌گیرد.

3- مبنای نیمه تهدی

مبنای نیمه تعهدی ترکیبی از دو مبنای نقدی و تعهدی است؛ یعنی برای درآمدها از مبنای نقدی استفاده می‌شود و برای هزینه‌ها از مبنای تعهدی استفاده می‌شود.

لازم به ذکر است که بخش دولتی بیشتر از همین مبنا استفاده می‌کند.در سیستم ثبت دوطرفه این مبنا، حساب بستانکاران (حسابهای پرداختنی) وجود دارد ولی بدهکاران (حسابهای دریافتنی) وجود ندارد.

درواقع در این مبنا، این موضوع پیش‌بینی می‌شود که چون احتمال لاوصول ماندن مطالبات وجود دارد، پس زمانی که فقط وجه نقد دریافت شد، درآمد شناسایی شده و در دفتر مالی ثبت می‌شود دقیقاً مانند مبنای نقدی کامل.

ولی در بحث هزینه، چون که هزینه کاملاً بر عهده دستگاه دولتی است، هزینه را زمانی شناسایی و در دفاتر مالی ثبت می‌کند که ایجاد یا تحمل شود دقیقاً مانند مبنای تعهدی کامل.

در سیستم ثبت دوطرفه این مبنا نیز، حساب بدهکاران (حسابهای دریافتنی) وجود ندارد ولی بستانکاران (حسابهای پرداختنی) وجود دارد.

4- مبنای تعهدی تعدیل شده

در این مبنا، اگر که درآمدها قابل اندازه‌گیری و قابل وصول در کوتاه‌مدت باشند؛ برای شناسایی آن و ثبت در دفاتر مالی از روش تعهدی استفاده می‌شود، درغیر این صورت یعنی اگر که درآمدها قابل اندازه گیری و قابل وصول در کوتاه‌مدت نباشند، برای شناسایی آن و ثبت در دفاتر مالی از روش نقدی استفاده می‌شود.

همچنین هزینه‌ها زمانی ثبت و در دفاتر مالی شناسایی می‌شوند که ایجاد یا تحمل شوند دقیقاً مانند مبنای تعهدی کامل. لازم به ذکر است که اگر تمام درآمدها در کوتاه مدت قابل وصول و اندازه گیری باشد، برای شناسایی درآمد بین مبنای تعهدی کامل و تعهدی تعدیل شده، تفاوتی وجود ندارد.

5- مبنای نقدی تعدیل شده

در این مبنا، درآمدها زمانی شناسایی و در دفاتر مالی ثبت می‌شوند که وجوه نقد دریافت یا وصول شود دقیقاً مانند مبنای نقدی کامل و هزینه‌ها زمانی شناسایی و در دفاتر مالی ثبت می‌شوند که دو شرط وجود داشته باشد؛

شرط اول این است که ابتدا هزینه باید ایجاد یا تحمل شود؛ شرط دوم این است که سپس پرداخت وجوه انجام گیرد. لازم به ذکر است که امروزه اکثر دستگاه های دولتی و وزارتخانه‌ها از مبنای نقدی تعدیل شده استفاده می‌کنند.

نتیجه‌گیری

به صورت کلی در این پادکست با پنج مبنای حسابداری، ویژگی‌های آنها و تفاوت‌های آنها آشنا شدیم. لازم به ذکر است که یکی از تفاوت‌های حسابداری دولتی و بازرگانی نیز، استفاده از همین مبناها است؛ بخش بازرگانی فقط مکلف به استفاده از مبنای تعهدی کامل می‌باشد.

در صورتی که هر دستگاه دولتی بر اساس حجم کار، معاملات و فعالیت‌های خود، مختار است که یکی از این پنج مبنا را انتخاب کند تا دفاتر مالی و صورتهای مالی آنها نیز بر اساس آن مبنا، تهیه و تنظیم شوند. همچنین انتخاب مبنای مناسب به کسب و کار سازمان‌ها کمک کرده تا اطلاعات مالی قابل اعتمادی را تولید کرده و در نتیجه منجر به اتخاذ تصمیمات بهتری خواهد شد.