تعریف استهلاک و رایج ترین انواع آن

مقدمه

تمامی موجودات روی زمین از عمر معینی برخوردار هستند. این بدین معناست که تمام مخلوقات روزی از بین خواهند رفت. انسان ها فارغ از جنسیت، نژاد و ملیت در هرجای دنیا با گذر زمان روزی به پایان عمر خود می­رسند.

اما این عمر فقط برای انسان و سایر موجودات زنده نیست. بلکه تمامی ساخته های انسان هم روزی پس از طی کردن مقدار معینی زمان، از بین خواهند رفت.

در این مقاله قصد داریم به تعریف ساده و جامعی از تعریف استهلاک در حسابداری بپردازیم.

همچنین انواع آن را نام برده و مثال هایی از روش های مختلف استهلاک برای شما دانش پذیران عزیز ارائه دهیم.

تعریف استهلاک

در حسابداری استهلاک یک نوع روش است. که مطابق آن هزینه های یک دارایی را در طول زمان عمر مفید، شناسایی و محاسبه می­‌کند.

استهلاک در لغت به معنای هلاک و از بین رفتن می­‌باشد. تمام دارایی هایی که ما یک روز برای خود جمع کرده ایم پس از طی کردن عمر مفید مستهلک خواهند شد.

استهلاک به زبان ساده

تصور کنید که یک دستگاه خودرو را از شرکتی خریداری کرده ایم. درواقع این خودرو از قطعات نو ساخته شده و صفر کیلومتره.

بعد از گذشت پنج سال آیا همچنان خودروی ما مانند روز اول کارکرد خواهد داشت؟

قطعا خیر.

در واقع هر بار که ما از این خودرو استفاده کردیم، مقداری مستهلک شده است. بدین معناست که از ارزش واقعی خودرو کم شده و عملکرد آن روز به روز ضعیف تر شده است.

همین ذهنیت برای دارایی های یک شرکت در نظر گرفته میشه. برای مثال یک کارخانه را تصور کنید که تولیدات سیمان را انجام می­‌دهد.

این دستگاه در ابتدا به خوبی کارکرده و با درصد خطای بسیار کمی به فعالیت می­‌پردازد. به مرور زمان میزان خطای این دستگاه بیشتر شده و عملکرد آن کاهش پیدا می­‌کند. تا جایی که دیگر آن دستگاه قابل استفاده نخواهد بود.

تعریف عمر مفید:

برای هر دارایی عمر مفیدی وجود داره. عمر مفید درواقع عبارت است از مدت زمانی که می­‌توان از یک دارایی استفاده نمود. در روش هایی از استهلاک عمر مفید برای محاسبه هزینه استهلاک استفاده می­شه.

تعریف هزینه استهلاک:

هزینه استهلاک در واقع هزینه ای است که در ازای استفاده از یک دارایی متحمل می­‌شویم.

هزینه استهلاک دارایی ها در صورت سود و زیان ثبت می­‌شود.

به کمک محاسبه هزینه استهلاک یک دارایی می­‌توانیم ارزش دفتری آن دارایی را نیز محاسبه کنیم.

ارزش دفتری:

ارزشی است که یک دارایی مطابق با آن در صورت وضعیت مالی شرکت ثبت می­‌شود.

ارزش دفتری درواقع از کسر استهلاک انباشته از قیمت خرید دارایی به دست می‌­آید.

همچنین بهای تمام شده تاریخی نیز مبنای محاسبه ارزش دفتری می­‌باشد.

مثال ارزش دفتری:

شرکت نخبه حساب برای یک دستگاه کامپیوتر، هزینه استهلاک برآورد کرده است. هزینه استهلاک این کامپیوتر در سال 1400، ماهانه 25 هزار ریال برآورد شده است.

در صورتی که بهای تمام شده این کامپیوتر 10 میلیون ریال باشد، ارزش دفتری آن را محاسبه کنید.

ریال 000’300 = 12 * 000’25

مبلغ کل هزینه های استهلاک دارایی ما = استهلاک انباشته دارایی

ریال 000’700’9 = 000’300 – 000’000’10

کسر استهلاک انباشته از قیمت خرید یک دارایی = ارزش دفتری دارای

دو نکته تکمیلی ارزش دفتری

الف) ارزش دفتری درواقع ارزش کل دارایی شرکت است. سهامداران در صورت انحلال شرکت به صورت نظری آن را دریافت می­‌کنند.

ب) با مقایسه ارزش بازار و ارزش دفتری می­‌توان تشخیص داد که یک سهم قیمت مناسبی دارد یا خیر. این بدین معناست که می‌شود تحلیل کرد که قیمت آن کمتر یا بیشتر از واقع است.

استهلاک انباشته:

به مجموع هزینه های استهلاک محاسبه شده برای یک دارایی، استهلاک انباشته می­‌گویند.

در صورتی که استهلاک انباشته یک دارایی را از قیمت خرید آن کسر کنید، ارزش دفتری محاسبه می­‌شود.

انواع روش های استهلاک

روش های مختلفی برای محاسبه هزینه استهلاک یک دارایی وجود دارد. هر یک از این روش ها به شکل متفاوتی استهلاک و ارزش دفتری را محاسبه می­‌کند.

انواع این روش ها شامل روش خط مستقیم، مجموع سنوات، روش نزولی مضاعف، روش نزولی و روش کارکرد و…. است.

روش خط مستقیم

این روش از رایج ترین روش های محاسبه هزینه استهلاک می­‌باشد. در این روش یک دارایی، با سپری کردن عمر مفید خود سالانه مبلغ ثابتی را شناسایی میکنه.

هزینه استهلاک در روش خط مستقیم هر ساله ثابت بوده و تا پایان عمر مفید دارایی، هزینه استهلاک آن یکسانه. این روند تا به ارزش اسقاط رسیدن دارایی همواره ادامه پیدا می‌­کند.

فرمول محاسبه این روش به شرح زیر است:

حاصل (ارزش اسقاط – قیمت خرید دارایی) تقسیم بر عمر مفید دارایی بر حسب سال.

روش نزولی مضاعف

در روش نزولی مضاعف، هزینه استهلاک در سال های اول بیشتر محاسبه می­‌شود. از این رو در سال های پایانی عمر مفید دارایی، هزینه استهلاک کمتری داریم.

در این روش ارزش دفتری اول دوره را در نرخ استهلاک ضرب می­‌کنیم.

شرکت ها از این روش محاسبه استهلاک برای کاهش مالیات های سال اول خود استفاده می‌­کنند.

دلیل آن این است که درصورت بالا بودن هزینه­ها، سود شرکت کم شده و مالیات کمتری به آن تعلق می­‌گیرد.

روش مجموع سنوات

در این روش مجموع سنوات عمر مفید دارایی را محاسبه کرده و براى سال اول نسبت عمر مفید به مجموع سنوات (بیشترین نرخ) را براى استهلاک در نظر خواهیم­ گرفت.

براى سنوات سال آتی نسبت عمر مفید باقیمانده به مجموع سنوات ملاک محاسبه قرار می‌گیرد. کاهش قیمت دارایی در سال های بعد تر به میزان کمتری صورت می­‌گیره.

مثلا قیمت یک دستگاه خودرو پس از یک سال کار، تقریباً 30% می یابد، درصورتی که در سال هاى هفتم و هشتم کمتر از 7% از قیمت آن کم می‌شود.

در این روش همواره مبلغ هزینه استهلاک هر دارایی در سال سوم، با مبلغ هزینه استهلاک روش خط مستقیم برابره.

روش کارکرد

در این روش هزینه استهلاک ما بر اساس میزان تولیدی انجام شده محاسبه می­‌شود.

برای محاسبه از این روش استفاده میشه:

میزان تعداد واحد تولید شده تقسیم بر تعداد واحد باقی‌مانده از عمر دارایی می­‌کنیم. حاصل این محاسبه کسری یک درصد است. باید در مبلغ خرید ضرب کنیم و سپس ارزش اسقاط را از اون کسر کنیم.

نتیجه گیری

اگرچه روش خط مستقیم بسیار آسان و ثابت است اما واقعی نیست. برای استفاده از یک روشی که به واقعیت نزدیک تر است. کافیست از روش مجموع سنوات استفاده کنین.

تلاش کردیم تا در این مقاله به توضیحات ساده و کاملی از تعریف استهلاک و انواع روش های رایج آن بپردازیم. در مقاله های بعدی در رابطه با مثال هایی جامع خدمت شما عزیزان توضیحاتی ارائه خواهیم کرد.