انواع مالیات در ایران چیست؟

انواع مالیات در ایران

 راهنمای جامع و کاربردی مالیات به زبان ساده برای افراد و کسب و کارها

در دنیای امروز، مالیات به عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد هر کشور شناخته می‌شه. نظام مالیاتی نقش کلیدی در تامین منابع درآمدی دولت و ارائه خدمات رفاهی به شهروندان ایفا می‌کنه. آشنایی با انواع مالیات و نحوه عملکرد آنها برای هر فرد و کسب و کاری ضروری هستش.

انواع مالیات

به طور کلی، مالیات‌ها در ایران به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شوند:

الف. مالیات‌های مستقیم:

مالیات های مستقیم به طور مستقیم از دارایی یا درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی دریافت می‌شه. با اهمیت ترین انواع مالیات‌های مستقیم در ایران عبارتند از:

مالیات بر درآمد: بر اساس سود یا منفعت حاصل از فعالیت‌های اقتصادی، به اشخاص حقیقی و حقوقی تعلق می‌گیرد. نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی بر اساس پله‌های درآمدی و برای اشخاص حقوقی به طور معمول 25% است.

زیرمجموعه‌های مالیات بر درآمد:

انواع مالیات بر درآمد املاک:

مالیات بر درآمد املاک، مالیاتی است که به ازای درآمد حاصل از املاک، به دو صورت زیر دریافت می‌شه:

مالیات نقل و انتقال املاک: این مالیات در زمان خرید و فروش ملک، 5 درصد از ارزش معاملاتی آن دریافت می‌شه.

مالیات اجاره املاک: این مالیات از درآمد اجاره املاک کسر می‌شه.

میزان مالیات اجاره املاک 25 درصد است، اما صاحبخانه می‌تواند 25 درصد از این مالیات را به عنوان هزینه‌های استهلاک و نگهداری ملک از مستاجر دریافت کنه.

2-مالیات بر درآمد کشاورزی:

در ایران، در حال حاضر تمامی درآمدهای ناشی از فعالیت‌های کشاورزی، از جمله زراعت، باغداری، دامپروری، پرورش طیور و زنبور عسل، صیادی و ماهیگیری معاف از مالیات هستن.

هدف از وضع معافیت:

هدف از این معافیت، حمایت از بخش کشاورزی و تشویق به رونق تولید در این بخش هتس.

البته در نظر داشته باشید که معافیت مالیاتی شامل نقل و انتقال زمین‌های کشاورزی نمی‌شود. در زمان فروش زمین کشاورزی، باید 5 درصد از ارزش معاملاتی آن به عنوان مالیات به دولت پرداخت بشه.

3-مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی:

مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، نوعی مالیات مستقیم است که از سود یا درآمد سالانه شرکت‌ها، مؤسسات و سایر اشخاص حقوقی که در ایران فعالیت می‌کنند، اخذ می‌شود.

نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی:

نرخ این مالیات در حال حاضر 25 درصد است و برای تمامی اشخاص حقوقی، صرف نظر از میزان درآمد آنها، یکسان اعمال می‌شه.

نحوه محاسبات مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی:

مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی بر اساس سود حسابرسی شده اشخاص حقوقی محاسبه می‌شه.

اشخاص حقوقی موظف هستند که در موعد مقرر، اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه و درآمد و هزینه‌های خود را در آن درج کنن.

نحوه بررسی مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی:

سازمان امور مالیاتی پس از بررسی اظهارنامه، میزان مالیات قابل پرداخت را به شخص حقوقی ابلاغ می‌کنه.

اشخاص حقوقی مکلف هستند که مالیات خود را در موعد مقرر به حساب اداره مالیات واریز کنن.

4-مالیات بر درآمد مشاغل:

مالیات بر درآمد مشاغل، از نوع مالیات مستقیم بوده که از سود یا درآمد سالانه صاحبان مشاغل و فعالیت‌های تجاری، اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی، اخذ می‌شه.

این مالیات شامل تمامی مشاغل می‌شه، به جز مشاغل کشاورزی که در حال حاضر معاف از مالیات هستن.

نرخ مالیات بر درآمد مشاغل:

نرخ مالیات بر درآمد مشاغل به صورت پلکانی و بر اساس میزان درآمد سالانه محاسبه می‌شه.

برای محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل، مودیان باید در موعد مقرر، اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه و درآمد و هزینه‌های خود را در آن درج کنن.

نحوه بررسی مالیات بر درآمد مشاغل:

سازمان امور مالیاتی پس از بررسی اظهارنامه، میزان مالیات قابل پرداخت را به مودی ابلاغ می‌کنه.

مودیان مکلف هستند که مالیات خود را در موعد مقرر به حساب اداره مالیات واریز کنن.

5-مالیات بر درآمد حقوق:

مالیات بر درآمد حقوق، مالیاتی است که به ازای حقوق و دستمزد دریافتی توسط کارمندان از کارفرما کسر و به دولت پرداخت می‌شه.

میزان این مالیات به نرخ حقوق، تاهل یا مجرد بودن، تعداد فرزند و … بستگی داره.

سازمان امور مالیاتی هر سال نرخ مالیات حقوق را تعیین و ابلاغ می‌کنه. کارفرمایان مکلف هستند که مالیات حقوق کارمندان خود را مطابق با این نرخ‌ها از حقوق آنها کسر و به حساب اداره مالیات واریز کنن.

6-مالیات بر درآمد اتفاقی:

مالیات بر درآمد اتفاقی، نوعی مالیات مستقیم است که از درآمدهای غیرمنتظره و غیرمعمول اشخاص حقیقی و حقوقی اخذ می‌شه. این نوع درآمدها در جریان فعالیت‌های عادی و روزمره اشخاص به دست نمی‌آید  و ممکنه فقط یک بار در طول زندگی یک شخص کسب بشن.

مصادیق درآمد اتفاقی در قانون مالیات‌های مستقیم به تفصیل ذکر شده است و شامل موارد زیر هست:

مثال اول:

جایزه‌ها: مانند جایزه بخت‌الشرط، جوایز مسابقات ورزشی و فرهنگی، و …

مثال دوم:

هدایا: به جز هدایایی که از بستگان نزدیک دریافت می‌شه.

مثال سوم:

ارثیه: به جز ماترک مربوط به همسر و فرزندان.

مثال چهارم:

صلح و هبه: در مواردی که صلح یا هبه به صورت بلاعوض و یا با قیمتی کمتر از ارزش واقعی انجام بشه.

سایر موارد درآمد های اتفاقی:

فروغ فلزات گرانبها: مانند طلا و نقره به شرطی که از استخراج معدن یا فروش اشیاء عتیقه به دست نیامده باشه.

درآمد حاصل از اموال یابنده: مانند اشیاء پیدا شده.

مالیات بر دارایی:

مالیات دارایی‌های اشخاص حقیقی و حقوقی مانند املاک و مستغلات، خودرو، سپرده‌های بانکی و سهام شرکت‌ها تعلق می‌گیرد. نرخ مالیات بر دارایی برای هر نوع دارایی به طور جداگانه تعیین می‌شه.

-1مالیات بر ارث: این مالیات بر دارایی‌هایی که از طریق وراثت به اشخاص منتقل می‌شه، تعلق می‌گیره. نرخ مالیات بر ارث بر اساس میزان سهم الارث و درجه قرابت وراث به متوفی تعیین می‌شه.

2-مالیات حق تمبر:

مالیات حق تمبر، نوعی مالیات غیرمستقیم است که به ازای الصاق یا ابطال تمبر بر روی اسناد و اوراق بهادار، از جمله اسناد رسمی، قراردادها، اوراق قضایی، و … اخذ می‌شه.

هدف از وضع مالیات حق تمبر:

هدف از وضع این مالیات، تأمین بخشی از درآمدهای دولت و جلوگیری از جعل اسناد و اوراق بهاداره.

نرخ مالیات حق تمبر برای هر نوع سند یا اوراق بهادار به طور جداگانه در قانون مالیات‌های مستقیم تعیین شده.

مصادیق اسناد و اوراق مشمول مالیات حق تمبر در این قانون به تفصیل ذکر شده.

نحوه پرداخت مالیات حق تمبر:

مالیات حق تمبر به دو صورت نقدی و اعتباری پرداخت می‌شه.

ب. مالیات‌های غیرمستقیم:

این نوع مالیات به طور غیرمستقیم از طریق مصرف کنندگان دریافت می‌شه. به این معنا که افراد هنگام خرید کالا و خدمات، به طور ناخودآگاه درصدی از قیمت آنها را به عنوان مالیات به دولت پرداخت می‌کنن. مهمترین انواع مالیات‌های غیرمستقیم عبارتند از:

1-مالیات بر مصرف و فروش:

مالیات بر مصرف و فروش، نوعی مالیات غیرمستقیم است که به طور کلی بر ارزش نهایی کالاها و خدمات در زمان فروش به مصرف‌کننده نهایی تعلق می‌گیره.

مالیات بر مصرف و فروش توسط فروشندگان از خریداران دریافت و به دولت پرداخت می‌شه.

هدف از وضع مالیات بر مصرف و فروش:

هدف از وضع مالیات بر مصرف و فروش، تأمین بخشی از درآمدهای دولت، تنظیم بازار و توزیع عادلانه ثروت هستش.

نرخ مالیات بر مصرف و فروش در ایران:

نرخ مالیات بر مصرف و فروش در ایران  10درصد است،

اما در مورد برخی کالاها و خدمات، مانند مواد غذایی ضروری، دارو، و … نرخ این مالیات به صورت کاهش یافته یا صفر در نظر گرفته می‌شه.

2- انواع مالیات بر واردات:

مالیات بر واردات، نوعی مالیات غیرمستقیم است که به ازای واردات کالا به داخل کشور از واردکنندگان اخذ می‌شه.

هدف از وضع مالیات بر واردات:

هدف از وضع این مالیات، حمایت از تولید داخلی، تنظیم بازار، و ایجاد درآمد برای دولت است.

نرخ مالیات بر واردات:

نرخ مالیات بر واردات برای هر نوع کالا به طور جداگانه در تعرفه گمرکی کشور تعیین می‌شه.

عوامل مختلفی مانند نوع کالا، کشور مبدا، و … در تعیین نرخ مالیات بر واردات نقش دارن.

جمع بندی:

انواع مالیات نقش مهمی در تامین منابع درآمدی دولت و ارائه خدمات رفاهی به شهروندان ایفا می‌کنه. آشنایی با انواع مالیات و نحوه عملکرد آنها برای هر فرد و کسب و کاری در ایران ضروریه. در این مقاله به طور جامع و کاربردی به بررسی انواع مالیات، زیرمجموعه‌ها و توضیحات مربوط به هر کدام پرداختیم.

سعی شد تا اطلاعاتی جامع و کاربردی در خصوص مالیات ارائه بشه. با این حال، قوانین و مقررات مالیاتی به طور مداوم در حال تغییر هستن. به همین جهت در صورت بروز هرگونه تغییر در مالیات ها این مقاله بروز رسانی شده و در مقال های بعدی هر یک از انواع مالیات ها با مثال های متعدد تشریح خواهد شد.