آیا حقوق کارگر در دوران آزمایشی با دوران قطعی تفاوت دارد؟

✅ تعریف قانونی «قرارداد آزمایشی»

بر اساس ماده ۱۱ قانون کار جمهوری اسلامی ایران:

«طرفین می‌توانند با توافق، مدتی را به‌عنوان دوره آزمایشی در قرارداد پیش‌بینی کنند، مشروط بر اینکه مدت آن بیش از یک ماه برای کارگران ساده و سه ماه برای کارگران ماهر نباشد.»

این ماده قانونی مشخص می‌کند که دوره آزمایشی یک قرارداد قانونی و رسمی است که باید با رضایت دوطرف (کارگر و کارفرما) تنظیم شده و مدت آن محدود باشد. این دوره فرصتی برای ارزیابی توانمندی‌های کارگر توسط کارفرما، و همچنین سنجش محیط کاری توسط کارگر است.

📋 تفاوت‌های دوران آزمایشی و دوران قطعی

در جدول زیر، تفاوت‌های اصلی دوران آزمایشی با دوران قطعی (استخدام رسمی یا بلندمدت) از نظر قانون و عرف منابع انسانی مقایسه شده‌اند:

بنابراین برخلاف تصور برخی کارفرمایان، هیچ تفاوتی در الزامات قانونی پرداخت حقوق و بیمه بین دوران آزمایشی و قطعی وجود ندارد؛ تنها تفاوت در امکان فسخ سریع‌تر قرارداد از سوی طرفین است.

💡 نکات کلیدی در تنظیم قرارداد آزمایشی

برای جلوگیری از اختلافات حقوقی، رعایت موارد زیر در تنظیم قرارداد آزمایشی الزامی و توصیه‌شده است:

1. قرارداد کتبی و صریح:
   دوره آزمایشی باید به‌وضوح در قرارداد قید شود، همراه با تاریخ شروع و پایان. عدم ذکر آن می‌تواند باعث شود کارفرما نتواند به استناد «آزمایشی بودن» رابطه کاری را فسخ کند.

2. شروع بیمه از روز اول:
   کارگر از همان لحظه شروع به کار مشمول بیمه تأمین اجتماعی است. کارفرما موظف است او را در لیست بیمه قرار دهد؛ عدم انجام این کار تخلف محسوب می‌شود.

3. حقوق و مزایا بر اساس قانون:
   حتی اگر کارگر در مرحله آزمایشی باشد، حقوق او نباید کمتر از حداقل حقوق مصوب شورای عالی کار باشد. همچنین مزایای جانبی نظیر بن کارگری، حق مسکن و خواربار، در صورتی که در قرارداد آمده یا عرف شرکت باشد، باید پرداخت شوند.

4. پرداخت کامل حقوق در صورت فسخ:
   اگر کارفرما تصمیم به فسخ قرارداد در دوره آزمایشی بگیرد، موظف است کلیه حقوق و مزایای مدت سپری‌شده را به‌صورت کامل پرداخت کند.

5. برابری حقوقی:
   کارگر در دوران آزمایشی از نظر قانون تفاوتی با سایر کارگران ندارد و مشمول تمام حمایت‌های قانونی کار می‌باشد.

🤔 پرسش‌های رایج درباره دوران آزمایشی

۱. آیا می‌توان مزایایی مثل بن و حق مسکن را در دوران آزمایشی پرداخت نکرد؟
خیر. اگر در قرارداد ذکر شده باشد یا بر اساس عرف شرکت یا صنعت خاصی این مزایا داده می‌شود، حذف آن در دوره آزمایشی مصداق تضییع حق کارگر و تخلف از قانون است.

۲. اگر کارگر در دوره آزمایشی اخراج شود، آیا حق اعتراض دارد؟
در صورتی که مفاد قرارداد رعایت نشده باشد یا دلیل فسخ غیرموجه و تبعیض‌آمیز باشد، کارگر می‌تواند به اداره کار شکایت کرده و حقوق خود را مطالبه کند.

۳. آیا آموزش موضوع حقوق دوران آزمایشی در دوره‌های منابع انسانی مطرح می‌شود؟
بله، در دوره‌های آموزشی تخصصی مانند دوره‌ی استاد مجتبی سهرابی و کتاب «ایستگاه پایانی حقوق و دستمزد»، این موضوع به‌طور کامل و همراه با نمونه قراردادها آموزش داده شده است.

✍️ مثالی کاربردی

فرض کنید فردی با عنوان «کارگر انبار» با حقوق ۸ میلیون تومان به‌صورت آزمایشی برای دو ماه استخدام شده است. پس از ۴۰ روز، کارفرما تصمیم به فسخ قرارداد می‌گیرد. در این حالت:

• کارگر باید برای ۴۰ روز کارکرد، تمام حقوق و مزایای مرتبط را دریافت کند.

• باید بیمه ۴۰ روز برای او رد شده باشد.

• اگر عرف شرکت پرداخت «بن کارگری» است، آن نیز باید به‌صورت متناسب پرداخت شود.

📘 نتیجه‌گیری نهایی

دوران آزمایشی یکی از ابزارهای مدیریت منابع انسانی برای شناخت بهتر نیروی کار است، اما به‌هیچ‌وجه نباید به عنوان راهی برای دور زدن قانون یا کاهش حقوق کارگر استفاده شود. قانون کار به‌روشنی مشخص کرده است که:

• کارگر در این دوره نیز باید بیمه شود

• حقوق او نباید کمتر از حداقل مصوب باشد

• تمامی مزایا به‌صورت تناسبی (پرو ریتا) باید پرداخت شود

• فسخ قرارداد، باید با پرداخت کامل حقوق دوره همراه باشد

شفاف‌سازی و دقت در تنظیم قرارداد، ضامن اعتماد و رضایت دوطرف در همکاری کاری خواهد بود. کارفرمایان و کارگران، هر دو باید از حقوق قانونی خود مطلع باشند تا از بروز اختلافات و مشکلات حقوقی جلوگیری شود.

📙 این مقاله برگرفته از کتاب «ایستگاه پایانی حقوق و دستمزد» تألیف مجتبی سهرابی است.
برای مشاهده نمونه قرارداد آزمایشی و یادگیری نکات تخصصی در این زمینه، می‌توانید به منابع معرفی‌شده در این کتاب مراجعه فرمایید.

برای مشاهده نمونه قرارداد آزمایشی، وارد لینک زیر شوید:
مشاهده و تهیه کتاب