آیا مزایای غیرنقدی مانند کارت هدیه مشمول مالیات یا بیمه هستند؟
یکی از پرسش‌های رایج در واحد حسابداری و منابع انسانی شرکت‌ها این است که آیا مزایای غیرنقدی مانند کارت هدیه مشمول مالیات یا بیمه هستند؟ این سؤال درباره مزایایی مطرح می‌شود که به شکل کارت هدیه، بسته‌های کالا، بن خرید یا خدمات رفاهی ارائه می‌شوند و از نظر قوانین مالیاتی و تأمین اجتماعی چگونه ارزیابی می‌شوند. آیا این مزایا مشمول مالیات بر حقوق هستند؟ آیا باید در لیست بیمه کارکنان لحاظ شوند؟ پاسخ این سؤالات وابسته به جزئیات قوانین مالیاتی، مقررات تأمین اجتماعی و نحوه‌ی پرداخت این مزایا در سازمان است.
در این مقاله، به‌صورت جامع بررسی می‌کنیم که کدام‌یک از مزایای غیرنقدی مشمول مالیات یا بیمه هستند، چه شرایطی آن‌ها را معاف می‌کند، و حسابداران چگونه باید آن‌ها را در سیستم حقوق و دستمزد ثبت و گزارش کنند.
✅ تعریف مزایای غیرنقدی
مزایای غیرنقدی به کلیه پرداخت‌هایی اطلاق می‌شود که کارفرما به‌صورت کالا، خدمات، تسهیلات یا امتیازات به کارگر ارائه می‌دهد و این پرداخت‌ها مستقیماً به شکل وجه نقد نیستند. برخلاف حقوق و دستمزد معمول که به‌صورت نقدی پرداخت می‌شود، مزایای غیرنقدی می‌توانند ارزش اقتصادی داشته باشند اما به‌صورت غیرمستقیم در اختیار کارمند قرار می‌گیرند.
نمونه‌هایی از مزایای غیرنقدی:
- کارت هدیه (گیفت‌کارت)
- بن خرید فروشگاهی یا رفاهی
- بسته‌های کالا مانند ارزاق ماه رمضان یا نوروزی
- پرداخت حق بیمه تکمیلی توسط کارفرما
- استفاده از امکانات رفاهی مانند خودروی سازمانی، خط تلفن همراه، اقامتگاه سازمانی و…
این نوع مزایا معمولاً برای انگیزش، تشویق یا بهبود شرایط کاری کارکنان استفاده می‌شود، اما نحوه‌ی برخورد قانونی با آن‌ها اهمیت بالایی دارد.
📌 وضعیت مالیاتی مزایای غیرنقدی
بر اساس مواد ۸۲ و ۸۳ قانون مالیات‌های مستقیم، هر نوع پرداختی به کارکنان که ماهیت حقوق و مزایا داشته باشد – اعم از نقدی یا غیرنقدی – مشمول مالیات بر حقوق است. بنابراین:
«هرگونه مزایا اعم از نقدی یا غیرنقدی که به‌موجب قرارداد یا عرف به کارگر پرداخت شود، مشمول مالیات بر حقوق است.»
در نتیجه، حتی اگر مزایا به‌صورت غیرمستقیم پرداخت شده باشند (مانند کارت هدیه یا بسته ارزاق)، از نظر سازمان امور مالیاتی به‌عنوان بخشی از درآمد مشمول مالیات کارگر محسوب می‌شوند.
✅ البته، اگر مجموع حقوق و مزایای پرداختی به کارمند کمتر از سقف معافیت ماده ۸۴ باشد، مزایای غیرنقدی نیز تحت پوشش آن معافیت قرار می‌گیرند.
📌 وضعیت بیمه‌ای مزایای غیرنقدی
سازمان تأمین اجتماعی نیز مقررات مشخصی برای شمول یا عدم شمول بیمه در خصوص مزایای غیرنقدی دارد. بر اساس بخشنامه‌های این سازمان:
- اگر مزایای غیرنقدی به‌صورت مستمـر و تکرارشونده به کارگر پرداخت شوند (مثلاً هر ماه یا فصل)، این مزایا مشمول بیمه هستند و باید در لیست بیمه به‌همراه سایر مزایا گزارش شوند.
- اما اگر مزایا مقطعی و مناسبتی باشند (مانند کارت هدیه نوروزی یا پاداش تولد که فقط یکبار در سال پرداخت می‌شود)، از نظر بیمه‌ای، غیرمشمول محسوب شده و نیازی به پرداخت حق بیمه بابت آن‌ها نیست.
نکته مهم در این میان، نحوه پرداخت و زمان‌بندی این مزایا است که بر تعیین شمول یا عدم شمول بیمه تأثیر می‌گذارد.
💡 نکات اجرایی برای حسابداران و مدیران مالی
برای جلوگیری از بروز اختلاف با سازمان‌های مالیاتی یا تأمین اجتماعی، ضروری است که حسابداران شرکت‌ها، مزایای غیرنقدی را به‌درستی در سیستم حقوق و دستمزد ثبت و طبقه‌بندی کنند. در ادامه برخی نکات کلیدی برای اجرای صحیح این فرایند ارائه شده است:
- ثبت در فیش حقوقی: کارت هدیه یا سایر مزایای غیرنقدی باید با عنوانی مانند «پاداش غیرنقدی» یا «مزایای رفاهی» در فیش حقوقی کارمند ثبت شوند.
- تعیین ارزش ریالی دقیق: ارزش این مزایا باید بر اساس مبلغ شارژ شده روی کارت یا فاکتور خرید کالا/خدمات مشخص شود.
- تشخیص استمرار یا مناسبتی بودن:
- اگر مزایا به‌صورت دائم و برنامه‌ریزی‌شده (مثلاً هر ماه یا هر فصل) پرداخت شوند، مشمول بیمه می‌شوند.
- اگر مزایا به‌صورت موردی یا مناسبتی (مثلاً فقط در نوروز، تولد یا هفته کارگر) پرداخت شده باشند، از بیمه معاف هستند.
- تعیین مشمول مالیات بودن: در هر صورت، حتی مزایای مناسبتی نیز ممکن است از نظر مالیاتی مشمول باشند، مگر اینکه زیر سقف معافیت حقوق ماهانه باشند.
🤔 پرسش‌های متداول
۱. آیا کارت هدیه نوروز یا تولد مشمول بیمه است؟
اگر این نوع هدایا فقط سالانه یکبار پرداخت شود و جنبه مناسبتی داشته باشد، از نظر سازمان تأمین اجتماعی، مشمول بیمه نیست. بااین‌حال، ممکن است مشمول مالیات باشد.
۲. اگر ماهانه بن خرید به کارمند داده شود، چه اتفاقی می‌افتد؟
در این صورت، چون مزایا به‌صورت مستمـر پرداخت می‌شوند، مشمول بیمه و مالیات هستند و باید در لیست بیمه لحاظ شوند.
۳. اگر ارزش کارت هدیه مشخص نباشد، چگونه باید محاسبه شود؟
باید بر اساس مبلغ شارژ شده روی کارت یا قیمت کالا یا خدمات ارائه‌شده، ارزش ریالی آن مشخص و ثبت شود. سازمان‌های بازرسی در صورت نبود سند معتبر، ممکن است آن را تخمینی محاسبه و بابت آن جریمه اعمال کنند.
📘 نتیجه‌گیری
مزایای غیرنقدی با وجود ظاهر غیرنقدی خود، از دید قانون‌گذار نوعی درآمد محسوب می‌شوند و بنابراین مشمول مقررات مالیاتی و بیمه‌ای هستند. تفاوت در استمرار یا مناسبتی بودن آن‌ها باعث می‌شود وضعیت بیمه‌ای آن‌ها متغیر باشد.
✅ برای جلوگیری از جریمه‌های سنگین در بازرسی‌های مالیاتی و بیمه‌ای، باید ثبت این مزایا به‌درستی و با اسناد معتبر انجام شود. همچنین، آشنایی دقیق با آخرین بخشنامه‌های سازمان تأمین اجتماعی و اداره مالیات، برای حسابداران ضروری است.
📙 این مقاله برگرفته از کتاب «ایستگاه پایانی حقوق و دستمزد» تألیف مجتبی سهرابی است.
برای مشاهده جداول کامل «مزایای مشمول / غیرمشمول» و نمونه‌های ثبت در نرم‌افزارهای حقوق و دستمزد، به لینک زیر مراجعه کنید:
