تفاوت بین قرارداد دائم و موقت در قانون کار ایران

شناخت تفاوت بین قرارداد دائم و موقت در قانون کار ایران یکی از موضوعات اساسی برای کارفرمایان، مدیران منابع انسانی و همچنین کارگران و کارمندان است. نوع قرارداد، نه‌تنها نشان‌دهنده مدت همکاری میان طرفین است، بلکه بسیاری از حقوق قانونی، مزایای شغلی، و حتی نحوه خاتمه همکاری را نیز مشخص می‌کند. بی‌توجهی به این موضوع می‌تواند منجر به شکایات کارگری، جریمه‌های بیمه‌ای و حتی تشکیل پرونده‌های قضایی در اداره کار شود. در این مقاله به بررسی دقیق و کاربردی تفاوت‌های میان این دو نوع قرارداد خواهیم پرداخت.

✅ تعریف قانونی قرارداد دائم و موقت

بر اساس ماده ۷ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، قراردادهای کاری به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• قرارداد دائم: قراردادی است که برای مدت نامحدود منعقد می‌شود. به این معنا که تا زمانی که یکی از طرفین (کارگر یا کارفرما) بنا بر دلایل قانونی اقدام به فسخ نکند، این قرارداد به‌صورت مداوم ادامه دارد. این نوع قرارداد از امنیت شغلی بالاتری برخوردار است و شرایط خاتمه آن پیچیده‌تر از نوع موقت است.
• قرارداد موقت: قراردادی است که برای یک بازه زمانی مشخص یا تا پایان یک پروژه معین تنظیم می‌شود. مدت این قراردادها معمولاً ۳ ماه، ۶ ماه، یک سال یا تا اتمام پروژه است. این نوع قرارداد در تاریخ مقرر بدون نیاز به فسخ خاصی پایان می‌پذیرد، مگر اینکه طرفین آن را تمدید کنند.

📌 تفاوت‌های کلیدی بین قرارداد دائم و موقت

💡 نکات کاربردی درباره قراردادهای موقت و دائم

۱. لزوم مکتوب بودن قراردادهای موقت:
اگر قرارداد موقت بیش از ۳۰ روز باشد، کارفرما موظف است آن را به صورت کتبی تنظیم کرده و یک نسخه از آن را به کارگر تحویل دهد. عدم انجام این کار می‌تواند منجر به تعهدات حقوقی برای کارفرما شود.

۲. قراردادهای موقت بدون مدت مشخص:
اگر مدت مشخصی در قرارداد ذکر نشود یا تاریخ پایان آن معلوم نباشد، از نظر قانونی به‌عنوان قرارداد دائم تلقی خواهد شد.

1. استمرار استفاده از قرارداد موقت برای شغل دائمی:
   در صورتی که کارفرما برای یک شغل دائمی، به طور مستمر از قراردادهای موقت استفاده کند، ممکن است اداره کار یا دادگاه آن را دور زدن قانون تلقی کرده و قرارداد را دائمی در نظر بگیرد.
2. امکان تقاضای بازگشت به کار:
   کارگرانی که با قرارداد دائم مشغول به کار هستند، در صورتی که بدون دلیل موجه و قانونی اخراج شوند، می‌توانند از مراجع ذی‌صلاح درخواست بازگشت به کار کنند. این در حالی است که در قراردادهای موقت، پایان مدت قرارداد، به خودی خود منجر به خاتمه همکاری می‌شود.
3. مناسب بودن قرارداد موقت برای پروژه‌ها:
   در مشاغلی که ماهیت پروژه‌ای یا زمان‌دار دارند، استفاده از قرارداد موقت رایج است. البته این نباید بهانه‌ای برای تضییع حقوق بیمه‌ای، سنواتی یا ایمنی شغلی کارگر شود.

📘 منابع پیشنهادی برای یادگیری بیشتر

در کتاب ایستگاه پایانی حقوق و دستمزد نوشته استاد مجتبی سهرابی، نمونه فرم‌های قراردادهای دائم و موقت همراه با نکات کلیدی حقوقی، مالیاتی و بیمه‌ای آورده شده است. این کتاب به‌ویژه برای حسابداران، کارشناسان منابع انسانی و مدیران کسب‌وکارها بسیار مفید است. همچنین در دوره آفلاین حقوق و دستمزد استاد سهرابی، نحوه نگارش و تنظیم حرفه‌ای این قراردادها با مثال‌های واقعی آموزش داده می‌شود.

🤔 پرسش‌های متداول درباره قرارداد دائم و موقت

۱. آیا تمدید چندباره قرارداد موقت باعث دائمی شدن آن می‌شود؟
به‌طور صریح در قانون چنین شرطی وجود ندارد. اما در برخی پرونده‌ها، دادگاه‌ها با استناد به استمرار همکاری و نوع کار، رأی به دائمی بودن رابطه کاری داده‌اند.

۲. آیا قرارداد موقت هم شامل بیمه و سنوات می‌شود؟
بله، هیچ تفاوتی از نظر الزام به پرداخت حق بیمه و سنوات بین قرارداد موقت و دائم وجود ندارد. هر کارگری با هر نوع قراردادی مشمول بیمه اجباری است.

۳. اگر قرارداد موقت تمدید نشود، آیا امکان شکایت وجود دارد؟
در صورتی که رابطه کاری مستمر و بدون وقفه اثبات شود، کارگر می‌تواند به اداره کار شکایت کند. در برخی موارد نیز مراجع ذی‌ربط رأی به بازگشت به کار داده‌اند.

۴. آیا فسخ قرارداد دائم بدون دلیل قانونی ممکن است؟
خیر، فسخ قرارداد دائم باید مطابق ماده ۲۷ قانون کار و با طی مراحل قانونی (از جمله اخذ رأی هیئت تشخیص) انجام شود.

۵. از نظر هزینه برای کارفرما، کدام قرارداد بهتر است؟
از نظر مالیات و بیمه، تفاوتی وجود ندارد. اما قرارداد موقت از دید کارفرما انعطاف‌پذیرتر است. با این حال، استفاده بی‌رویه از قرارداد موقت می‌تواند به ضرر کارفرما تمام شود و در صورت شکایت کارگر، منجر به صدور رأی علیه شرکت گردد.

📌 نتیجه‌گیری نهایی

شناخت و رعایت تفاوت‌های قانونی میان قرارداد دائم و موقت نه‌تنها برای کارفرماها اهمیت دارد، بلکه کارگران را نیز نسبت به حقوق خود آگاه‌تر می‌کند. نوع قرارداد باید متناسب با ماهیت کار و نیاز سازمان انتخاب شود. استفاده نادرست از قراردادهای موقت برای مشاغل دائمی می‌تواند منجر به پیگرد قانونی، الزام به پرداخت جریمه و حتی صدور حکم بازگشت به کار گردد.

توصیه می‌شود کارفرمایان و متخصصان منابع انسانی، پیش از تنظیم قرارداد با مطالعه دقیق قانون کار، یا استفاده از منابع معتبر آموزشی همچون کتاب و دوره‌های تخصصی، نسبت به تنظیم دقیق، شفاف و قانونی قراردادها اقدام نمایند.